Kiến trúc nâng cấp Cơ sở cai nghiện ma túy số 1 tỉnh Lào Cai – Đổi mới, bền vững, nhân văn

Lào Cai là một tỉnh vùng cao, biên giới, nằm ở giữa Tây Bắc và Đông Bắc Bộ, có 182,086 km đường biên giới tiếp giáp tỉnh Vân Nam – Trung Quốc, địa hình nhiều đồi núi, thung lũng với độ chia cắt sâu, cắt ngang và độ dốc rất lớn. Lào Cai có vị trí và điều kiện tự nhiên thuận lợi cho phát triển kinh tế nhưng cũng là địa bàn trọng điểm cho hoạt động vận chuyển, mua bán và sử dụng ma túy. Nguồn ma túy vào Lào Cai chủ yếu vẫn là Heroin, Mathaphetamine từ các Đông Bắc, Tây Bắc, Đồng bằng, đặc biệt là vùng tam giác vàng vận chuyển qua các tỉnh biên giới Lào - Việt, sau đó vào Lào Cai chuyển đi các tỉnh hoặc chuyển sang Trung Quốc tiêu thụ ngược lại. Trong những năm qua, tội phạm, tệ nạn ma túy trên địa bàn tỉnh Lào Cai cơ bản được kiểm soát, tuy nhiên vẫn diễn biến phức tạp tại một số huyện biên giới, tuyến, địa bàn trọng điểm. Tỉnh Lào Cai hiện có 4.300 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý, chiếm 0,47 % dân số toàn tỉnh, cao hơn mặt bằng chung của cả nước (cả nước chiếm tỷ lệ 0,26%). Trong đó mới có 850 người được cai nghiện tập trung, chiếm 19,7% số người nghiện có hồ sơ quản lý. Trên thực tế số người sử dụng ma túy còn lớn hơn, đây là số người có nguy cơ cao gây ra các vụ việc phức tạp về trật tự xã hội. Theo tiêu chí phân loại, chấm điểm đánh giá và biểu thống kê báo cáo về công tác xây dựng xã phường, thị trấn lành mạnh không có tệ nạn ma túy, mại dâm, Lào Cai xếp vào tỉnh trọng điểm loại I về tệ nạn ma túy, đứng sau tỉnh Sơn La thuộc khu vực Tây Bắc.

Tỉnh Lào Cai hiện có 02 cơ sở cai nghiện ma túy tập trung, gồm Cơ sở cai nghiện ma túy số 1 (do Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai thành lập từ năm 1993) và Cơ sở cai nghiện ma túy số 2 (do Ủy ban nhân dân thành phố Lào Cai thành lập từ năm 2005, được Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai quyết định chuyển về Sở Lao động – Thương binh và Xã hội quản lý từ tháng 07/2022).

Cơ sở cai nghiện ma túy số 1 tỉnh Lào Cai được thành lập từ năm 1993, tổng diện tích đất tự nhiên Cơ sở quản lý 4,6 ha. Trong đó, diện tích khu vực quản lý học viên: 4,8ha. Khu nhà ở học viên gồm 3 khu nhà 2 tầng, diện tích nhà ở 1550m2, công suất tối đa 280 đối tượng. Tuy nhiên trên thực tế, Cơ sở thuờng xuyên tiếp nhận, điều trị cho 500-550 đối tượng, do đó cơ sở luôn trong tình trạng quá tải so với nhu cầu đưa nghiện vào của các địa phương. Bên cạnh đó, Cơ sở được thành lập trên cơ sở tiếp quản từ trại giam của Bộ Công an từ những năm 1960, cơ sở vật chất không đồng bộ, chắp vá, nhiều hạng mục được đầu tư xây dựng từ lâu hiện đã xuống cấp, hư hỏng, nhiều hạng mục còn thiếu, chưa có các khu riêng biệt (khu lưu trú tạm thời; khu cai nghiện ma túy tự nguyện; khu cai nghiện cho người mắc bệnh truyền nhiễm nhóm A; khu cai nghiện cho người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi; khu cai nghiện riêng cho người cai nghiện là nữ)...; trang thiết bị phục vụ cho học viên, thiết bị y tế chứa đáp ứng được yêu cầu chăm sóc, chữa trị cho các học viên theo quy định tại Nghị định số 116/2021/NĐ-CP ngày 21/12/2021 của Chính phủ. Tại Kết luận thanh tra số 237/KL-TTr ngày 04/10/2023 của Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội thanh tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về cai nghiện ma túy tại tỉnh Lào Cai, đã kiến nghị UBND tỉnh Lào Cai bố trí kinh phí đầu tư cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị cho các cơ sở cai nghiện ma túy công lập để đảm bảo đủ điều kiện hoạt động.

Để khắc phục tình trạng quá tải, đáp ứng nhu cầu điều trị, nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện ma túy, đào tạo nghề gắn với giải quyết việc làm, hỗ trợ tái hoà nhập cộng đồng cho người sau cai nghiện ma tuý trên địa bàn tỉnh Lào Cai đảm bảo theo yêu cầu của Luật Phòng, Chống ma túy; Nghị định số 116/2021/NĐ-CP ngày 21/12/2021 của Chính phủ, việc đầu tư xây dựng dự án nâng cấp, mở rộng Cơ sở cai nghiện ma tuý số 1 tỉnh Lào Cai giai đoạn 2024-2025 là cấp thiết.

- Năm 2025 Cơ sở được UBND tỉnh giao tiếp nhận, duy trì cai nghiện ma túy cho 900 học viên (tại Quyết định 3268/QĐ-UBND ngày 10/12/2024 của UBND tỉnh Lào Cai về việc giao chỉ tiêu kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, đầu tư công và dự toán ngân sách nhà nước năm 2025 tỉnh Lào Cai). Tại Quyết định số 3237/QĐ-UBND ngày 04/12/2024 của UBND tỉnh ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước trong lĩnh vực cai nghiện ma túy tại các Cơ sở cai nghiện ma túy bắt buộc trên địa bàn tỉnh Lào Cai, trong đó quy định định mức về lao động 01 cán bộ quản lý tối đa 09 học viên cai nghiện (bằng 77% định mức theo quy định tại Thông tư 29/2022/TT-BLĐTBXH ngày 28/12/2022 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, trong đó quy định 01 cán bộ quản lý tối đa 07 người nghiện và không bao gồm lãnh đạo quản lý, chuyên môn dùng chung và hỗ trợ phục vụ). Như vậy, đối chiếu theo Quyết định số 3237/QĐ-UBND của UBND tỉnh, dự kiến số lượng người làm việc sẽ là 115 người (bao gồm cả lãnh đạo quản lý, chuyên môn dùng chung và hỗ trợ phục vụ).

   - Căn cứ Đề án số 405/ĐA-UBND ngày 19/12/2022 của UBND tỉnh Lào Cai về nâng cao năng lực hiệu quả công tác cai nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Lào Cai đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; đến năm 2030, Cơ sở Cai nghiện ma túy số 1 được nâng cấp, mở rộng, xây mới các khu thiết yếu và nâng sức chứa người nghiện lên tối đa được 2.000 người.Như vậy, đối chiếu theo quy định tại Thông tư 29/2022/TT-BLĐTBXH ngày 28/12/2022 của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, số lượng cán bộ tối thiểu cần là 305 người (bao gồm cả lãnh đạo quản lý, chuyên môn dùng chung và hỗ trợ phục vụ).       

Về nhu cầu phòng ở, số lượng cán bộ quản lý phục vụ của Cơ sở cai
nghiện cần được đầu tư. Tại điểm a khoản 3 điều 6 Nghị định số 116/2021/NĐ-CP ngày 21/12/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Phòng, chống ma túy, Luật Xử lý vi phạm hành chính về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy quy định về điều kiện cơ sở vật chất đối với cơ cấu khối công trình của cơ sở cai nghiện gồm: Khối hành chính, quản trị gồm: khu làm việc, hội trường, phòng ở của nhân viên. Việc quản lý học viên cai nghiện thực hiện liên tục 24h/24h, do đó căn cứ dự kiến nhu cầu về số lượng cán bộ làm việc, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội đề nghị thiết kế bố trí đủ số lượng phòng ở cho cán bộ đảm bảo thực hiện nhiệm vụ xuyên suốt cả ngày lẫn đêm.

Việc đầu tư dự án phù hợp với quy hoạch mạng lưới cơ sở trợ giúp xã hội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 966/QĐ-TTg ngày 17/8/2023.

Đầu tư cơ sở vật chất đáp ứng nhu cầu cai nghiện ma tuý trên địa bàn tỉnh, đảm bảo theo quy định của pháp luật về phòng, chống ma tuý; từng bước ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng gia tăng người nghiện, đưa công tác cai nghiện mang tính lâu dài, ổn định; góp phần đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội của tỉnh.

Xây dựng đồng bộ các khối nhà : nhà ở cán bộ, nhân viên ; nhà ở học viên ; nhà xác định tình trạng nghiện ; nhà lưu trú tạm thời ; xưởng dạy nghề ; xưởng sản xuất ; nhà hạnh phúc, nhà kỷ luật ; nhà bếp ăn ; nhà hội trường… công trình giao thông, công trình hạ tầng kỹ thuật và các công trình phụ trợ khác.

Việc thực hiện dự án: Nâng cấp cơ sở cai nghiện ma tuý số 1 tỉnh Lào Cai (giai đoạn 2) là hết sức đúng đắn, cần thiết và cấp bách. Dự án hoàn thành sẽ đáp ứng nhu cầu điều trị, cai nghiện ma túy, nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện ma túy, góp phần hiệu quả từng bước giảm thiểu tệ nạn xã hội và đảm bảo an ninh trật tự xã hội trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Từng bước đa dạng hóa các hình thức điều trị, cai nghiện ma túy và hoàn thiện hệ thống cơ sở vật chất, hạ tầng theo Nghị định số 116/2021/NĐ-CP ngày 21/11/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Phòng, Chống ma túy.